Prethodno nazivani pervazivni razvojni poremećaji, promenili su svoj naziv u poremećaje iz spektra autizma. U samom nazivu ovih poremećaja imamo reč „spektar“ koja ističe i ukazuje na raznolikost ovih poremećaja, kao i na dimenzionalnost novog pristupa u njihovom tumačenju. Sve prethodne kategorije koje su prethodno činile pervazivne razvojne poremećaje poput dečijeg autizma, atipičnog autizma, Aspergerovog sindroma i mnogih drugih, slili su se u jedinstveni spektar autizma. Zašto? Zato što se u praksi pokazalo da tanane granice između jedne i druge kategorije, druge i treće, treće i pete, gube svoj značaj u raznolikosti i jedinstvenosti svakog deteta sa poremećajem iz spektra autizma.
Šta je uopšte poremećaj iz spektra autizma?
Poremećaj iz spektra autizma predstavlja neurorazvojni poremećaj kojeg karakterišu smanjena socijalna interakcija, smanjena verbalna i neverbalna komunikacija kao i prisustvo stereotipnih ponavljajućih pokreta i/ili usko specifičnih interesovanja. Pored navedenih karakteristika, česti su poremećaji senzorne obrade i senzorne integracije u različitim oblastima poput auditivne percepcije, propriocepcije, vestibularnog čula, vizuelne percepcije kao i interocepcije (svesnost dešavanja unutar sopstvenog tela).
Kada možete prepoznati neke od znakova ovog poremećaja kod Vašeg deteta?
Neki stručnjaci tvrde da je rane znakove moguće primetiti čak i tokom prve godine života deteta, ali je sa većom sigurnošću moguće identifikovati rane znakove između 12. i 18. meseca života. Iako je govor i izostanak govora često prva stvar koju roditelji primete kod svog deteta, znaci koji ukazuju na poremećaj iz spektra autizma zahvataju i faze koje dolaze pre samog govora, takozvane prelingvalne faze. Čest je izostanak pokaznog gesta u svrhu traženja, ali i u cilju skretanja pažnje roditelja na predmete od interesovanja. Jedinstven gest koji se u velikom procentu javlja kod dece sa poremećajem iz spektra autizma jeste takozvani instrumentalni gest – vođenje ruke roditelja do objekta koji dete želi. Takođe, pored izostanka govora i korišćenja ovog instrumentalnog gesta, deca koja pokazuju znake poremećaja iz spektra autizma često obiluju motornim manirizmima u vidu mahanja glavom, mahanja rukama pored tela u maniru lepršanja, gledanja u prste svojih ruku itd. Pored odloženog govorno-jezičkog razvoja, često su prisutne i smetnje u senzornoj obradi, odnosno senzornoj integraciji. Dete može žmirkati na promenu svetla u prostoriji, zatvarati oči rukama ili čak zagledati izvore svetla. Može proizvoditi glasne zvuke, prilaziti izvorima zvuka ili pak bežati i biti uznemireno na različite zvukove iz okoline poput fena, usisivača, motora auta, plača bebe itd. Česta potreba za kretanjem, skakutanjem i promenama položaja tela takođe može ukazivati na poremećaj senzorne obrade u oblasti propriocepcije i vestibularnog čula.
Nemaju sva deca sa poremećajem iz spektra autizma sve navedene karakteristike. Neka deca pričaju, dok druga uz terapiju pronađu druge načine za komunikaciju. Neka deca vole zvukove ali ne vole dodire, dok druga obožavaju da budu zagrljena ali nikako ne vole promene zvukova u okolini. Zato je ovaj poremećaj i nazvan „spektar autizma“, gde svako dete ima svoje jedinstvene jake strane i sposobnosti kao i one na kojima je potrebno raditi.
Ukoliko ste primetili neke od navedenih znakova poremećaja iz spektra autizma kod svog deteta, potražite mišljenje stručnjaka.